Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Ειδική Εκπαίδευση στοχεύει στην παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, οι οποίες είναι απαραίτητες για την εκπαίδευση και υποστήριξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά και τα ειδικά σχολεία.

Στοχεύει στην παροχή γνώσεων, στην ευαισθητοποίηση, και στην εκπαίδευση πτυχιούχων Παιδαγωγικών και άλλων Πανεπιστημιακών Τμημάτων σε θέματα Ειδικής Ενταξιακής Εκπαίδευσης.

Το πρόγραμμα αυτό θα παρέχει επιστημονική ενημέρωση όσον αφορά τον εντοπισμό, την αξιολόγηση αλλά και την αντιμετώπιση παιδιών με ειδικές ανάγκες μέσα στο γενικό σχολείο (γενική τάξη, ειδική μονάδα, ή εξατομικευμένη ειδική εκπαίδευση) αλλά και σε άλλους χώρους παροχής ειδικής εκπαίδευσης. Το παρόν Πρόγραμμα θα δώσει επίσης την ευκαιρία για την διεξαγωγή ερευνητικών έργων σε ένα τομέα στον οποίο δεν έχουν διεξαχθεί πολλές έρευνες μέχρι σήμερα, τουλάχιστον στον Κυπριακό χώρο.

Με την επιτυχή συμπλήρωση του προγράμματος οι φοιτητές / – τριες αναμένεται να γνωρίζουν και να βλέπουν με κριτικό πνεύμα το σύνολο των θεμάτων που αφορούν την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα αναμένεται:

  • Να γνωρίζουν θέματα που αφορούν: τον εννοιολογικό προσδιορισμό της ενιαίας και ενταξιακής εκπαίδευσης, διαφορετικά μοντέλα προσέγγισης της αναπηρίας, την ιστορική και θεσμική εξέλιξη της ειδικής αγωγής και του αιτήματος για ενταξιακή εκπαίδευση, καθώς και ζητήματα που αφορούν την εκπαιδευτική πράξη, όπως οι δομές και λειτουργίες του ειδικού και ενταξιακού σχολείου και η διαφοροποιημένη προσέγγιση στη διδασκαλία.
  • Να κατανοούν και να ενσωματώνουν βασικές έννοιες της ΠΕ και εναλλακτικά μοντέλα στη διαχείριση δύσκολων περιπτώσεων/μαθητών με Ειδικές εκπαιδευτικές Ανάγκες (ΕΕΑ).
  • Να κατανοούν θεωρητικά τα μοντέλα αλλά και να κάνουν κριτική ανάλυση των διαφόρων μεθόδων και ψυχοπαιδαγωγικών τεχνικών που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της τάξης για την προαγωγή της ένταξης των μαθητών με ιδιαίτερες δυσκολίες.
  • Να έχουν μία διαφορετική αντίληψη για το σχολικό πλαίσιο, και να μπορούν να συνεργάζονται με άλλους ειδικούς και γονείς σε μία πάντοτε ενταξιακή υποστηρικτική προοπτική των μαθητών με ΕΕΑ.
  • Να κατανοούν τις βασικές αρχές οι οποίες διέπουν την ανάπτυξη του ατόμου στους βασικούς τομείς κατά τη διάρκεια της βρεφικής, νηπιακής, σχολικής και εφηβικής ηλικίας και να γνωρίσουν την τυπική πορεία της ανάπτυξης σε αυτούς τους τομείς. Επίσης, να κατανοούν την αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης.
  • Να γνωρίζουν τις πιθανές αποκλίσεις από την τυπική πορεία της ανάπτυξης, με ειδικότερους στόχους την εξοικείωσή τους με βασικά θέματα της ψυχοπαθολογίας του παιδιού και του εφήβου, την ευαισθητοποίησή τους ως προς τους ειδικούς τρόπους προσέγγισης που απαιτούνται στις περιπτώσεις των παιδιών και των εφήβων με αναπτυξιακά προβλήματα και την επαφή τους με τις βασικές θεραπευτικές μεθόδους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών.
  • Να κατανοούν και να διενεργούν με ευαισθησία και επιτυχία μεθόδους αξιολόγησης, με σκοπό την αναγνώριση των ειδικών αναγκών και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών, μέσα σε ένα περιβάλλον ένταξης όλων των παιδιών.
  • να γνωρίζουν ποικίλες μορφές ειδικών αναγκών, τους αιτιολογικούς παράγοντες, τα διαγνωστικά κριτήρια και τα χαρακτηριστικά των πιο συχνών διαταραχών/δυσκολιών/αναπηριών. να κατανοούν βασικές μεθόδους σχεδιασμού, διεξαγωγής και κριτικής ανάλυσης της έρευνας και ειδικότερα της εκπαιδευτικής έρευνας σε θέματα Ειδικής και Ενιαίας Εκπαίδευσης.
  • Να είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να αναπτύσσουν είτε ποιοτική είτε ποσοτική έρευνα
Κατηγορία Μαθημάτων ECTS
Υποχρεωτικά 70
Επιλεγόμενα 20
TOTAL 90

Υποχρεωτικά

Ο φοιτητής πρέπει να συμπληρώσει επιτυχώς 70 ECTS, από την ακόλουθη λίστα μαθημάτων:

No. Κωδικός Όνομα ECTS
1 DLSPE501 Σύγχρονες τάσεις στην Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση: Θεωρία και Έρευνα 10
2 DLSPE502 Μέθοδοι και στρατηγικές διδασκαλίας στην ειδική και ενιαία εκπαίδευση 10
3 DLSPE503 Μεθοδολογία της Έρευνας 10
4 DLSPE504 Ετερότητα και Αντιρατσιστική Αγωγή 10
5 DLSPE505 Εξελικτική Ψυχολογία : Τυπική ανάπτυξη και αποκλίσεις 10
6 DLSPE506 Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες: Κλινική Εικόνα 10
7 DLSPE507 Αξιολόγηση στην Ειδική Εκπαίδευση 10

Επιλεγόμενα

Ο φοιτητής πρέπει να συμπληρώσει επιτυχώς 20 ECTS, από την ακόλουθη λίστα μαθημάτων:

No. Κωδικός Όνομα ECTS
1 DLSPE508 Μουσική στην Ειδική Εκπαίδευση 10
2 DLSPE509 Η Τέχνη ως θεραπευτικό μέσο στην ειδική εκπαίδευση 10
3 DLSPE510 Παιδί με ειδικές ανάγκες, Ενήλικας με ειδικές ανάγκες: Από το σχολείο στην κοινωνία 10
4 DLSPE511 Μεταπτυχιακή Διατριβή 20
DLSPE501: Σύγχρονες τάσεις στην Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση: Θεωρία και Έρευνα

Ο ταχύτατος μετασχηματισμός της σύγχρονης κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας, οι ραγδαίες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία και οι επιδράσεις της παγκοσμιοποίησης σε μία εκτεταμένη σειρά κυβερνητικών επιλογών διαμορφώνουν διαρκώς νέα δεδομένα στο χώρο των κοινωνικών και εκπαιδευτικών συστημάτων. Συγχρόνως, στο κοινωνικό πεδίο, οι συνθήκες προσδιορίζονται, αφενός, από τον πολλαπλασιασμό των ετεροτήτων και την όξυνση της ανισότητας και, αφετέρου, από την έντονη κυριαρχία των νόμων της ελεύθερης αγοράς και του αυξημένου διεθνούς ανταγωνισμού καθώς και από τον σταδιακό μετασχηματισμό της κοινωνικής πολιτικής σε ένα νεοφιλελεύθερο σχέδιο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι τρόποι με τους οποίους γίνονται κατανοητοί οι σκοποί της εκπαίδευσης και η σχέση αυτών με ζητήματα διασφάλισης ισότητας και απονομής κοινωνικής δικαιοσύνης αποτελούν αντικείμενα μίας έντονης και διαρκούς πολιτικής πάλης και διαπραγμάτευσης. Αποτελούν, επίσης, πεδία ρευστά και ασαφή, μέσα στα οποία ενέχονται συχνά ανταγωνιστικές αξίες, ερμηνείες και διαδικασίες.

Παρά τη διαπίστωση αυτή, σε θεσμικό επίπεδο, τόσο στην Κύπρο όσο και διεθνώς, τις τελευταίας δεκαετίες η επίσημη εκπαιδευτική και κοινωνική πολιτική διακηρύσσει σχεδόν ομόφωνα το δικαίωμα για ένταξη όλων ανεξαιρέτως των μαθητών συμπεριλαμβανομένων και των ατόμων με αναπηρίες στην εκπαίδευση. Προς την κατεύθυνση, μάλιστα, της προώθησης μίας εκπαίδευσης με προσανατολισμό προς την ενιαία εκπαίδευση, πλήθος θεσμικών δεσμεύσεων έχει διενεργηθεί στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών και αλλεπάλληλες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις έχουν λάβει χώρα, οι οποίες αποσκοπούν: α) στην άρση μιας σειράς διαχωριστικών πρακτικών, συμπεριλαμβανομένων πρακτικών που επί σειρά δεκαετιών ήκμασαν στο χώρο της ειδικής αγωγής και β) στην παροχή ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση για όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές.

Ως απόρροια αυτού του ενδιαφέροντος, συν τω χρόνω, μία σειρά ζητημάτων που άπτονται, αφενός, του εννοιολογικού προσδιορισμού, των προϋποθέσεων και της φύσης του ενταξιακού εγχειρήματος και, αφετέρου, του τρόπου βέλτιστης υλοποίησής του, έχουν απασχολήσει πληθώρα θεωρητικών και επαγγελματιών στο χώρο της εκπαίδευσης. Παράλληλα, μία σειρά εκπαιδευτικών προσεγγίσεων έχουν κατά καιρούς προταθεί οι οποίες αποπειράθηκαν να εφαρμόσουν στην εκπαιδευτική πράξη το αίτημα της ανταπόκρισης στη μαθητική ετερογένεια.

Στο πλαίσιο αυτών των αξόνων προβληματισμού αναπτύσσεται η ευρύτερη θεματική του συγκεκριμένου μαθήματος. Ειδικότερα, αντικείμενο του συγκεκριμένου μαθήματος αποτελεί: α) η παρουσίαση και κριτική θεώρηση ζητημάτων που άπτονται της ειδικής και ενιαίας εκπαίδευσης και η ανάδειξη μίας σειράς συναφών εκπαιδευτικών, κοινωνικών και πολιτικών παραμέτρων, β) η διερεύνηση των διαφορετικών συνεπειών που είχε στην εκπαιδευτική πράξη η υιοθέτηση των εκάστοτε εκπαιδευτικών επιλογών σε σχέση με την ειδική και ενιαία εκπαίδευση και γ) η εξέταση πιθανών τρόπων μετακίνησης προς μία ενταξιακή πολιτική και πρακτική.

Για να προσεγγισθεί πολυεπίπεδα ο παραπάνω στόχος, το μάθημα με τίτλο: «Σύγχρονες τάσεις στην ειδική και ενιαία εκπαίδευση» περιλαμβάνει: i) θέματα που αφορούν: τον εννοιολογικό προσδιορισμό της ενιαίας και ενταξιακής εκπαίδευσης, διαφορετικά μοντέλα προσέγγισης της αναπηρίας, την ιστορική και θεσμική εξέλιξη της ειδικής αγωγής και του αιτήματος για ενταξιακή εκπαίδευση, καθώς και ii) ζητήματα που αφορούν την εκπαιδευτική πράξη, όπως οι δομές και λειτουργίες του ειδικού και ενταξιακού σχολείου και η διαφοροποιημένη προσέγγιση στη διδασκαλία.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Στους γενικούς στόχους του μαθήματος συγκαταλέγονται, αφενός, η ανάλυση του θεωρητικού πλαισίου της ειδικής και ενιαίας εκπαίδευσης και, αφετέρου, η σύνδεση της σχετικής προβληματικής με την εκπαιδευτική πράξη. Ως ειδικότεροι στόχοι του μαθήματος ορίζονται οι κάτωθι:

α) Η εισαγωγή των μεταπτυχιακών φοιτητών σε θέματα που αφορούν τον εννοιολογικό προσδιορισμό της ειδικής και ενιαίας εκπαίδευσης καθώς και τους στόχους και το αντικείμενο των εν λόγω πεδίων,

β) η διενέργεια ιστορικής αναδρομής στο χώρο, αφενός, της ειδικής αγωγής και, αφετέρου, της ενταξιακής εκπαίδευσης

γ) η εξέταση επιμέρους ζητημάτων που αφορούν τις θεσμικές, παιδαγωγικές και πολιτικές διαστάσεις του ενταξιακού αιτήματος

δ) η παρουσίαση θεμάτων που άπτονται της εκπαιδευτικής πρακτικής και αφορούν, μεταξύ άλλων, τη δομή και τη λειτουργία του ειδικού και γενικού σχολείου, τα αναλυτικά προγράμματα και το ρόλο της διαφοροποιμένης διδασκαλίας στην προώθηση της ενταξιακής οπτικής.

DLSPE502: Μέθοδοι και στρατηγικές διδασκαλίας στην ειδική και ενιαία εκπαίδευση

Η Ενταξιακή Φιλοσοφία (ΕΦ), όπως αναπτύχτηκε, από διάφορους θεωρητικούς στις αγγλοσαξονικές, κυρίως, χώρες, ως παιδαγωγική προσέγγιση και εκπαιδευτική πράξη, έχει έναν έντονο πολιτικό χαρακτήρα. Οι κύριοι εκπρόσωποι αυτού του ρεύματος δεν θεωρούν ότι η ενταξιακή προσέγγιση συνιστά μια τεχνοκρατική εξειδικευμένη παιδαγωγική που απλά φροντίζει και υποστηρίζει τα παιδιά που έχουν κάποιες «μειονεξίες». Η Παιδαγωγική της Ένταξης (ΠΕ) επιδιώκει ένα σχολείο ανοικτό, δημοκρατικό που δεν κατηγοριοποιεί, δεν διαχωρίζει το μαθητικό πληθυσμό με βάση ψυχιατρικά ή ακαδημαϊκά κριτήρια (επιδόσεων) και προάγει ένα νέο σύνολο αξιών και τρόπων λειτουργίας, βασισμένων, κυρίως, στην ανθρωπιστική παιδαγωγική παράδοση. Ένας λόγος/αφήγημα που έχει έναν έντονο ριζοσπαστικό χαρακτήρα με την έννοια της προσπάθειας αναδόμησης βασικών θεσμικών και οργανωτικών δομών του σημερινού εκπαιδευτικού και σχολικού συστήματος. Αλλαγών σε επίπεδο φιλοσοφίας, στόχων, οργάνωσης, δομής, υπηρεσιών, παροχών, αναλυτικού προγράμματος και κυρίως αποδοχής της διαφορετικότητας στο πλαίσιο μίας θεσμοθετημένης εκπαιδευτικής πολιτικής και νέων σχολικών συστημάτων. Υποστηρίζει, αναπόφευκτα, την κατάργηση κάθε είδους ειδικών υπηρεσιών και σχολικών συστημάτων/μονάδων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, ως μέρος ταξινομητικών κατηγοριών, με βάση, αποκλειστικά, κάποιο διαγνωστικό κριτήριο. Πολλές κριτικές, βεβαίως, έχουν εστιάσει στο φαινομενικά ουτοπικό χαρακτήρα του ενταξιακού προτάγματος και στην έλλειψη εμπειρικών δεδομένων για την αποδοτικότητα της πλήρους ένταξης μαθητών με σοβαρές δυσλειτουργίες στο «κλασσικό» σχολείο. Οι κριτικές, επίσης, αφορούν και την προσπάθεια κατάργησης κάθε εξειδικευμένης εξωτερικής δομής υποστήριξης των μαθητών με ιδιαίτερες δυσκολίες, όπως και την παραδοχή ότι ένα ενταξιακό εκπαιδευτικό πλαίσιο μπορεί να απαντήσει επαρκώς σε κάθε πρόβλημα του μαθητή. Νέα εναλλακτικά μοντέλα ένταξης έρχονται αν απαντήσουν στις παραδοσιακές ενταξιακές προσεγγίσεις που είχαν τον έντονο αυτό ριζοσπαστικό χαρακτήρα, τα οποία βασίζονται περισσότερο στην εμπειρική έρευνα παρά στη θεωρητική επεξεργασία. Τα νέα αυτά Ολιστικά μοντέλα Ψυχοκοινωνικής και Μαθησιακής υποστήριξης μπορούν να συνδυάσουν κάποιες από τις βασικές αρχές της ΦΕ με πρακτικές εφαρμογές που προάγουν την ανάδειξη της διαφορετικότητας, κυρίως, όμως, υποστηρίζουν τα παιδιά με δυσκολίες, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να αναπτύξουν τις δικές τους δυνατότητες, ικανότητες και δεξιότητες προσαρμογής.

Το συγκεκριμένο μάθημα επικεντρώνεται στην παρουσίαση των βασικών αρχών της Ενταξιακής Φιλοσοφίας (ΕΦ) και Παιδαγωγικής της Ένταξης (ΠΕ), με παράλληλη παρουσίαση και συζήτηση των κριτικών προσεγγίσεων, αλλά και την παρουσίαση Συνθετικών Μοντέλων Υποστήριξης Μαθητών που βασίζονται σε ένα μεγάλο βαθμό στην Φιλοσοφία της Ενταξιακής Εκπαίδευσης, αλλά και στα δεδομένα των σύγχρονων ερευνών. Σκοπός του Μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους φοιτητές με τους βασικούς προβληματισμούς και αρχές της ΠΕ, η οποία μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην ανανέωση των πρακτικών. Η συγκεκριμένη ενότητα έχει ουσιαστικά ένα διπλό στόχο: την ανάδειξη των σύγχρονων θεωρητικών προβληματισμών και κατευθύνσεων προς μία ουσιαστική Ενταξιακή Ψυχοπαιδαγωγική που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των παιδιών και θα αναπτύσσει πρακτικές υποστήριξης με στόχο την ανάπτυξη των ψυχοκοινωνικών και μαθησιακών τους δεξιοτήτων των παιδιών αυτών, αλλά και την παρουσίαση συγκεκριμένων τεχνικών που μπορούν να εφαρμοστούν σε πρακτικό επίπεδο για την αντιμετώπιση διαφόρων ομάδων μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές ανάγκες/Δυσκολίες στο πλαίσιο του κανονικού σχολείου, αλλά και εκτός τάξης και σχολείου. Το μάθημα αποτελείται από 7 θεματικές ενότητες. Οι πρώτες 3 θεματικές ενότητες επικεντρώνονται στη μελέτη εννοιών και θεωρητικών μοντέλων σχετικών με την ενταξιακή και εκπαίδευση και τις αντίστοιχες πρακτικές. Οι υπόλοιπες 4 θεματικές ενότητες επικεντρώνονται στην εκμάθηση ποικίλλων τεχνικών και πρακτικών για μία σειρά ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών/δυσκολιών (πρακτικές για παιδιά/μαθητές με κοινωνικό, συναισθηματικές, συμπεριφορικές και μαθησιακές δυσκολίες, μαθητές με αναπτυξιακές διαταραχές) που συνιστούν και το μεγαλύτερο πληθυσμό στα σημερινά σχολεία.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το συγκεκριμένο μάθημα έχει σκοπό να αναπτύξει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες των φοιτητών έτσι ώστε να είναι σε θέση να κατανοήσουν και να ενσωματώσουν βασικές έννοιες της ΠΕ και εναλλακτικά μοντέλα στη διαχείριση δύσκολων περιπτώσεων/μαθητών με Ειδικές εκπαιδευτικές Ανάγκες (ΕΕΑ). Ο διπλός σκοπός της διδακτικής ενότητας έγκειται στο να ενισχύει τις κριτικές δεξιότητες των φοιτητών σε σχέση με την παραδοσιακή Παιδαγωγική και Ειδική αγωγή εισάγοντας νέες έννοιες και πρακτικές και να βοηθήσει τους φοιτητές να ενσωματώσουν αυτές τις πρακτικές στη ψυχοπαιδαγωγική πράξη, ως εναλλακτικά εκπαιδευτικά εργαλεία για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών πλαισίων που είναι υποστηρικτικά και δεκτικά για τους μαθητές με δυσκολίες και τους γονείς του. Οι φοιτητές καλούνται να κατανοήσουν θεωρητικά τα μοντέλα αλλά και να κάνουν κριτική ανάλυση των διαφόρων μεθόδων και ψυχοπαιδαγωγικών τεχνικών που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της τάξης για την προαγωγή της ένταξης των μαθητών με ιδιαίτερες δυσκολίες. Οι φοιτητές, επομένως, μέσα από τα μαθήματα καλούνται να αναπτύξουν μία διαφορετική αντίληψη για το σχολικό πλαίσιο, να μάθουν να συνεργάζονται με άλλους ειδικούς και γονείς σε μία πάντοτε ενταξιακή υποστηρικτική προοπτική των μαθητών με ΕΕΑ Ο στόχος συνολικά είναι οι φοιτητές να αποκτήσουν ένα ευρύ και σταθερό επιστημονικό και παιδαγωγικό υπόβαθρο σε σχέση με την ενσωμάτωση συγκεκριμένων ομάδων μαθητών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες αλλά και στην προαγωγή της ψυχοκοινωνικής του εξέλιξης.

Για να προσεγγισθεί πολυεπίπεδα ο παραπάνω στόχος, το μάθημα με τίτλο: «Σύγχρονες τάσεις στην ειδική και ενιαία εκπαίδευση» περιλαμβάνει: i) θέματα που αφορούν: τον εννοιολογικό προσδιορισμό της ενιαίας και ενταξιακής εκπαίδευσης, διαφορετικά μοντέλα προσέγγισης της αναπηρίας, την ιστορική και θεσμική εξέλιξη της ειδικής αγωγής και του αιτήματος για ενταξιακή εκπαίδευση, καθώς και ii) ζητήματα που αφορούν την εκπαιδευτική πράξη, όπως οι δομές και λειτουργίες του ειδικού και ενταξιακού σχολείου και η διαφοροποιημένη προσέγγιση στη διδασκαλία.

DLSPE503: Μεθοδολογία της Έρευνας

Σε κάθε μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών οι φοιτητές/φοιτήτριες αναμένεται να καταστούν ικανοί να μελετούν με κριτικό πνεύμα επιστημονικές έρευνες στο γνωστικό αντικείμενο της Ειδικής Εκπαίδευσης. Εξ ορισμού ένας επιστήμονας με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών πρέπει να είναι σε θέση να σχεδιάζει ένα ερευνητικό σχέδιο και να το υλοποιεί ακολουθώντας τις σύγχρονες μεθόδους συλλογής και ανάλυσης δεδομένων. Είναι σημαντικό να αντιληφθούν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές ότι οι μέθοδοι που μαθαίνουν σήμερα βρίσκονται σε μία δυναμική διαδικασία εξέλιξης και προσαρμογής στις δυνατότητες που κυρίως προσφέρει η τεχνολογία. Για παράδειγμα σήμερα έχουν αναπτυχθεί διάφοροι τρόποι συλλογής δεδομένων που δεν υπήρχαν στο παρελθόν και σίγουρα στο μέλλον θα υπάρχουν κάποιοι άλλοι που δεν μπορούμε να προβλέψουμε σήμερα. Ως εκ τούτου θα πρέπει να αναπτύξει μηχανισμούς αυτό-μόρφωσης στο συγκεκριμένο θέμα και υιοθέτησης μέσω κριτικής αντίληψης προσεγγίσεων που θα παρουσιάζονται στην επιστημονική κοινότητα. Ιδιαίτερα σημαντική είναι επίσης η ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής αξιολόγησης ψυχομετρικών εργαλείων που προσφέρονται για τη μέτρηση ικανοτήτων των ατόμων.

Κάθε μεταπτυχιακός φοιτητής είτε επιλέξει να αναπτύξει διατριβή επιπέδου μάστερ είτε όχι πρέπει να καταστεί ικανός να παρακολουθεί επιστημονικά συνέδρια στο αντικείμενο σπουδών του, αλλά κυρίως να οργανώνει την επιστημονική δουλειά του με τρόπο που να μπορεί να παρουσιαστεί σε επιστημονικά συνέδρια.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το μάθημα έχει ως κύριο σκοπό την κατανόηση από μέρους των μεταπτυχιακών φοιτητών του προγράμματος βασικών μεθόδων σχεδιασμού, διεξαγωγής και κριτικής ανάλυσης της έρευνας και ειδικότερα της εκπαιδευτικής έρευνας σε θέματα Ειδικής και Ενιαίας Εκπαίδευσης. Αναμένεται ότι οι φοιτητές θα μπορούν, μετά το τέλος του μαθήματος, να μελετούν κριτικά έρευνες ως προς τη μεθοδολογία που έχει ακολουθηθεί, θα θέτουν ερευνητικά ερωτήματα, θα δομούν τα στοιχεία της βιβλιογραφικής ανασκόπησης, θα σχεδιάζουν έρευνα επιλέγοντας την κατάλληλη μεθοδολογία, θα συλλέγουν δεδομένα επιλέγοντας το κατάλληλο εργαλείο, θα αναλύουν τα δεδομένα που θα έχουν συλλέξει και θα καταγράφουν με επιστημονικά ενδεδειγμένο τρόπο τα συμπεράσματά τους και γενικότερα μία επιστημονική έρευνα. Θα πρέπει μετά το τέλος του μαθήματος να είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να αναπτύσσουν είτε ποιοτική είτε ποσοτική έρευνα. Ειδικότερα όσον αφορά στην ποσοτική έρευνα θα πρέπει να είναι σε θέση να αναλύουν τα δεδομένα τους χρησιμοποιώντας ένα στατιστικό πακέτο ανάλυσης δεδομένων (π.χ. SPSS) και να ερμηνεύουν τα αποτελέσματα της ανάλυσης εφόσον θα είναι γνώστες δεικτών στατιστικής ανάλυσης.

DLSPE504: Ετερότητα και Αντιρατσιστική Αγωγή

Oι αλλαγές στη σύγχρονη κοινωνία είναι μια πρόκληση για να αναθεώρηση της κοινωνικής δράσης και τον επαναπροσδιορισμό της. Η ετερότητα με τις διάφορες μορφές της , η φυλετική, η εθνικοπολιτισμική, η θρησκευτική, η γλωσσική, η εκπαιδευτική, του φύλου, της νοημοσύνης και της φυσικής κατάστασης είναι παρούσα σε όλες της εκφάνσεις της κοινωνικής αλλά και της σχολικής ζωής. Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως χρώματος , φυλής, πεποιθήσεων και ιδιαιτεροτήτων για ίση μεταχείριση σε μια κοινωνία μακράν των αρνητικών στερεοτύπων και στάσεων. Η έννοια της αντιρατσιστικής και διαπολιτισμικής αγωγής σηματοδοτεί μια νέα ηθική αντίληψη που υπόσχεται τρόπους και τρόπους διαχείρισης όλων των ευπαθών ομάδων ενώ παράλληλα διανοίγει ένα πλατύ πεδίο έρευνας και δίνει ευκαιρίες για διεπιστημονικές θεωρίες και συζητήσεις. Η αντιρατσιστική και διαπολιτισμική αγωγή αποτελεί ένα πεδίο γόνιμο και προκλητικό, μια διαδικασία πολύπλοκη και σύνθετη προς τη διαμόρφωση ενός «αλφαβήτου» επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων με σεβασμό προς τον «άλλο», τον «διαφορετικό» , με κατανόηση και αλληλοσεβασμό των ιδιαιτεροτήτων. Το συγκεκριμένο μάθημα εισάγει τους φοιτητές/τριες στην έννοια της αντιρατσιστικής αλλά και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στο πλαίσιο του Χάρτη Δικαιωμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και άλλων διεθνών οργανισμών αναλύοντας τύπους διαχείρισης κατά περίπτωση διαφορετικότητας.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Οι στόχοι που έχουν τεθεί για το μάθημα αυτό είναι οι ακόλουθοι:

  • Η εξοικείωση με τις έννοιες: ετερότητα, στερεότυπο, στάση, ρατσισμός, ευπαθείς ομάδες, τύποι διαπολιτισμικής διαχείρισης.
  • Η ευαισθητοποίηση σε θέματα σεβασμού και αναγνώρισης της διαφορετικότητας, σύμφωνα με τις αρχές της πολυπολιτισμικής συμβίωσης.
  • Η διαμόρφωση της κριτικής σκέψης.
  • Η ενίσχυση του νέου ρόλου του εκπαιδευτικού ως διαπολιτισμικού μεσολαβητή και διαχειριστή των νέων αναγκών στο περιβάλλον του σχολείου και όχι μόνον.

DLSPE505: Εξελικτική Ψυχολογία : Τυπική ανάπτυξη και αποκλίσεις

Η τακτική παρακολούθηση της αύξησης και της ανάπτυξης των παιδιών έχει βασική σημασία για την πρόληψη και την διάγνωση σοβαρών νοσημάτων. Ο όρος «αύξηση» αναφέρεται στην αύξηση του μεγέθους του σώματος ή στην αύξηση των επιμέρους τμημάτων του. Ο όρος «ανάπτυξη» περιλαμβάνει τη διαφοροποίηση του οργανισμού μέσω της οποίας αποκτώνται συνεχώς νέες ικανότητες που διαμορφώνονται από την αλληλεπίδραση των γονιδίων μας με τους εξωτερικούς παράγοντες. Η φυσιολογική ανάπτυξη και αύξηση εμφανίζει ευρέα όρια και είναι δυνατόν να διαφέρουν πολύ μεταξύ των παιδιών.

Ο όρος αναπτυξιακές δυσκολίες υποδηλώνει σημαντικές αποκλίσεις από το φυσιολογικό ρυθμό ανάπτυξης. Οι δυσκολίες αυτού του τύπου εκδηλώνονται ως καθυστέρηση και /ή δυσλειτουργία βιολογικής, γνωστικής και συναισθηματικής φύσης. Γι’ αυτό και θεωρείται πολύ σημαντική η πρόωρη ανίχνευση, δηλαδή η διαδικασία διερεύνησης και αποκάλυψης κάποιας μη εμφανούς «μειονεκτικότητας» όσο το δυνατόν νωρίτερα. Η πρόωρη ανίχνευση είναι υψίστης σημασίας για το μέλλον των παιδιών, επειδή μας επιτρέπει να οργανώσουμε έγκαιρα παρεμβατικά προγράμματα, να στηρίξουμε ψυχολογικά τα παιδιά και τις οικογένειές τους και να προλάβουμε ίσως περισσότερο σοβαρές επιπλοκές. Με βάση το μοντέλο αλληλεπίδρασης οι αναπτυξιακές δυσκολίες θεωρούνται ως μια δυναμική διαδικασία στην οποία υπεισέρχονται παράγοντες που αφορούν διαφοροποιήσεις σε ό,τι αφορά το φυσιολογικό, ανάμεσα σε άτομα διαφορετικoύ φύλου και πολιτιστικού υπόβαθρου. Έτσι η καθυστέρηση στην ανάπτυξη μπορεί να εξουδετερωθεί τυχαία ή να αντισταθμιστεί.

Η Εξελικτική ψυχοπαθολογία καλύπτει το φάσμα των εξελικτικών αποκλίσεων παιδιών και εφήβων, την αναζήτηση των αιτίων που τις προκαλούν, την κλινική εικόνα που παρουσιάζει η κάθε εξελικτική διαταραχή, τις επιπτώσεις των διαταραχών στην οικογενειακή ζωή και στη σχολική επίδοση των παιδιών και τους τρόπους θεραπευτικής αντιμετώπισης.

Στο πρώτο μέρος του μαθήματος γίνεται ανάλυση των πρόσφατων εξελίξεων στη θεωρία και στην έρευνα για την ανθρώπινη ανάπτυξη από τη σύλληψη μέχρι και την εφηβική ηλικία. Εξετάζονται οι αναπτυξιακές θεωρίες με έμφαση τη γνωστική και τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού από τη γέννηση ως την εφηβική ηλικία.

Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται η ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων (αίτια, συμπτώματα, σύγχρονοι τρόποι θεραπευτικής παρέμβασης). Επισημαίνεται ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου στην πρόληψη της ψυχοπαθολογίας και μαθησιακών δυσκολιών και η συμβολή τους στην έγκαιρη παρέμβαση. Η ανάλυση θα επικεντρωθεί σε τύπους άτυπης ανάπτυξης στην παιδική ηλικία και στην εφηβεία και στην κατηγοριοποίηση περιστατικών αναπτυξιακών διαταραχών με βάση τη βαρύτητα και την αιτιογένεια της αναπτυξιακής διαταραχής.

  1. Ήπιες, μέτριες αναπτυξιακές διαταραχές χωρίς οργανικά αίτια και χωρίς νοητική υστέρηση.
  2. Σοβαρές αναπτυξιακές διαταραχές με οργανικά αίτια και νοητική υστέρηση.

Θα αναλυθούν παραδείγματα ήπιου τύπου (π.χ. διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα, δυσλεξία), και σοβαρού τύπου (διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές – αυτισμός), Συναισθηματικού τύπου διαταραχές (ψυχώσεις – κατάθλιψη παιδικής ηλικίας – αγχώδης συνδρομή ).

Τέλος θα συζητηθούν τύποι παρεμβάσεων και συμβουλευτικής παιδιών και γονέων.

ΣΚΟΠΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Ο πρώτος σκοπός του μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι σπουδαστές τις βασικές αρχές οι οποίες διέπουν την ανάπτυξη του ατόμου στους βασικούς τομείς (γνωστικό, συναισθηματικό, κοινωνικό) κατά τη διάρκεια της βρεφικής, νηπιακής, σχολικής και εφηβικής ηλικίας και να γνωρίσουν την τυπική πορεία της ανάπτυξης σε αυτούς τους τομείς. Ειδικότεροι στόχοι είναι η εξοικείωση των σπουδαστών με τις βασικές θεωρίες της ανάπτυξης (Freud,Erikson, Piaget, Kohlberg, Bowlby κ.ά.), η κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, καθώς και η κατανόηση των συνθηκών που επηρεάζουν αρνητικά ή θετικά την προσαρμογή του ατόμου στις εκάστοτε περιβαλλοντικές συνθήκες (risk and resilience factors).

Ο δεύτερος σκοπός είναι να γνωρίσουν οι σπουδαστές τις πιθανές αποκλίσεις από την τυπική πορεία της ανάπτυξης, με ειδικότερους στόχους την εξοικείωσή τους με βασικά θέματα της ψυχοπαθολογίας του παιδιού και του εφήβου, την ευαισθητοποίησή τους ως προς τους ειδικούς τρόπους προσέγγισης που απαιτούνται στις περιπτώσεις των παιδιών και των εφήβων με αναπτυξιακά προβλήματα και την επαφή τους με τις βασικές θεραπευτικές μεθόδους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών. Η μελέτη σχετικών περιστατικών από τους ίδιους τους σπουδαστές και η παρουσίασή τους στην τάξη και σε γραπτή εργασία, καθώς και η ανάλυση ανάλογων περιστατικών με τη χρήση video μπορεί να συμβάλλει στην εμπέδωση τόσο των βασικών στοιχείων της τυπικής ανάπτυξης όσο και των αποκλίσεων από αυτήν.

DLSPE506: Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες: Κλινική Εικόνα

O όρος παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι ένας γενικευμένος όρος που περιγράφει μια μεγάλη ομάδα πολύμορφων δυσκολιών, οι οποίες εκδηλώνονται σε ένα ευρύ φάσμα γνωστικών και συναισθηματικών διεργασιών, λειτουργεί σαν όρος ομπρέλα για να καλύψει ένα σύνολο παιδιών με διαφορετικές δυσκολίες, αναπηρίες διαταραχές ή/και καθυστέρηση σε έναν ή περισσότερους τομείς ανάπτυξης και παρουσιάζουν δυσκολίες μάθησης σε σημείο ώστε να χρειάζονται ειδική εκπαιδευτική βοήθεια (είτε στα πλαίσια εξατομικευμένων μαθημάτων ειδικής εκπαίδευσης, είστε σε ειδικές μονάδες είτε στα πλαίσια της γενικής τάξης). Στα διάφορα νομοθετικά πλαίσια που διέπουν την αγωγή και την εκπαίδευση παιδιών με ειδικές ανάγκες παρουσιάζεται ο όρος και διευκρινίζεται πιο παιδί θεωρείται Παιδί με Ειδικές Ανάγκες.

Στην Κυπριακής Δημοκρατία εφαρμόζεται ο Περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες Νόμος του 1999 (113(Ι)/1999), το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού αναφέρει ότι ο Νόμος του 1999 (113(Ι)/1999), οι Περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες Κανονισμοί του 2001, και οι Τροποποιήσεις του νόμου εφαρμόζονται «Ώστε να παρέχεται η αναγκαία βοήθεια σε παιδιά με ειδικές ανάγκες για τη συνολική ανάπτυξή τους σε όλους τους τομείς, ιδιαίτερα στον ψυχολογικό, στον κοινωνικό, στον εκπαιδευτικό, συμπεριλαμβανομένων όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης (προδημοτικής, δημοτικής, μέσης γενικής και μέσης τεχνικής, ανώτερης και ανώτατης), καθώς και στην προεπαγγελματική και επαγγελματική κατάρτιση στα σχολεία, όπου αυτό είναι δυνατό». Παιδιά με ειδικές ανάγκες, στο Κυπριακό νομοθετικό πλαίσιο, ορίζονται τα παιδιά με εμφανείς αναπηρίες όπως: Νοητική υστέρηση (ελαφριά, μέτρια, σοβαρή), Σωματική αναπηρία που δυσκολεύει το παιδί στη μάθηση και την ανάπτυξη, Αναπηρίες που προκαλούν σοβαρή δυσκολία στη μάθηση, π.χ. εγκεφαλικό τραύμα και Πολλαπλές αναπηρίες που δυσκολεύον σοβαρά τη μάθηση και την ανάπτυξη καθώς και παιδιά διαγνωσμένα από ειδικό (δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα), ύστερα από αξιολόγηση σε: Εξελικτικές διαταραχές του φάσματος του αυτισμού που εμποδίζουν σοβαρά τη μάθηση και την ανάπτυξη, Σοβαρές ψυχικές διαταραχές, Σοβαρές γλωσσικές διαταραχές και Ειδικό μαθησιακό πρόβλημα (δυσλεξία, δυσγραφεία).

Στην Ελληνική Δημοκρατία εφαρμόζεται ο νόμος υπ αρ. 3699 «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες» όπου «Μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας αισθητηριακών, νοητικών, γνωστικών, αναπτυξιακών προβλημάτων, ψυχικών και νευροψυχικών διαταραχών οι οποίες, σύμφωνα με τη διεπιστημονική αξιολόγηση, επηρεάζουν τη διαδικασία της σχολικής προσαρμογής και μάθησης. Στους μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες συγκαταλέγονται ιδίως όσοι παρουσιάζουν νοητική αναπηρία, αισθητηριακές αναπηρίες όρασης/ακοής, κινητικές αναπηρίες, χρόνια μη ιάσιμα νοσήματα, διαταραχές ομιλίας−λόγου, ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (φάσμα αυτισμού), ψυχικές διαταραχές και πολλαπλές αναπηρίες. Στην Έλλαδα όπως και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, στον όρο παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες συμπεριλαμβάνονται και παιδιά με γνωστικές, συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες, παραβατική συμπεριφορά λόγω κακοποίησης, γονεϊκής παραμέλησης και εγκατάλειψης ή λόγω ενδοοικογενειακής βίας. Επίσης, μαθητές που έχουν μία ή περισσότερες νοητικές ικανότητες και ταλέντα ανεπτυγμένα σε βαθμό που υπερβαίνει κατά πολύ τα προσδοκώμενα για την ηλικιακή τους ομάδα, θεωρούνται παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Στον Ευρωπαϊκό χώρο αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής παρουσιάζονται παρόμοιοι ορισμοί των παιδιών με ειδικές ανάγκες.

Το περιεχόμενο του μαθήματος αφορά στη μελέτη των χαρακτηριστικών των παιδιών με τις πιο συχνές ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, όπως παιδιά με νοητική καθυστέρηση, με διάχυτες διαταραχές στην ανάπτυξη (φάσμα αυτισμού), με προβλήματα όρασης-τυφλά, με προβλήματα ακοής-κωφά, με κινητικές δυσκολίες και με προβλήματα λόγου και ομιλίας. Οι φοιτητές εξοικειώνονται με τον ορισμός και τα βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών με ειδικές ανάγκες, καθώς και με τα αίτια, τη συχνότητα, και τα διαγνωστικά κριτήρια κάθε διαταραχής/αναπηρίας/δυσκολίας. Στο μάθημα αυτό θα γίνει επεξεργασία και ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ατόμων με αισθητηριακά προβλήματα, προβλήματα κίνησης, προβλήματα λόγου και ομιλίας, γνωστικά προβλήματα, προβλήματα συμπεριφοράς, ψυχικές διαταραχές και προβλήματα συμπεριφοράς. Για κάθε διαταραχή/δυσκολία/αναπηρία θα δοθεί μια ιστορική αναδρομή της στάσης της κοινωνίας απέναντι στα άτομα με ειδικές ανάγκες και μια συγκριτική παρουσίαση όρων και ορισμών στη διεθνή βιβλιογραφία που σχετίζονται με κάθε διαταραχή/αναπηρία/δυσκολία. Αναλόγως έπεται αναφορά στα αίτια και διαγνωστικά κριτήρια κάθε διαταραχής με σχετική παρουσίαση που αφορά στο πιο σύγχρονο Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο της Αμερικανικής Εταιρίας.

Το συγκεκριμένο μάθημα επικεντρώνεται στην γνωριμία των φοιτητών με τις διαφορετικές μορφές ειδικών αναγκών ούτος ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να αναληφθούν καλύτερα το κομμάτι της ενταξιακής παιδαγωγικής αλλά και των διαφορικών προσεγγίσεων που αφορούν στην ειδική εκπαίδευση. Το μάθημα αποτελείται από θεματικές ενότητες που καταπιάνονται με αίτια, διάγνωση και κλινική εικόνα παιδιών με: αισθητηριακά προβλήματα (όραση και ακοή), προβλήματα κινητικού συντονισμού και κινητικές αναπηρίες, νοητική υστέρηση και σύνδρομα που επηρεάζουν την γνωστική ανάπτυξη του ατόμου, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με/χωρίς υπερκινητικότητα, ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, ψυχικές διαταραχές, διαταραχές λόγου αι ομιλίας, πολλαπλές αναπηρίες κλπ. Το μάθημα είναι εισαγωγικό και αποσκοπεί στη μετάδοση των καταλλήλων γνώσεων αναφορικά με τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Η έμφαση θα δοθεί στην κατανόηση της κάθε διαταραχής/αναπηρίας/δυσκολίας στο πλαίσιο του ιατρικού, ψυχολογικού και παιδαγωγικού μοντέλου που επηρέασε και διαμόρφωσε την εκπαίδευση αυτών των ατόμων προκειμένου να ακολουθήσει επεξεργασία των σύγχρονων τάσεων και εκπαιδευτικών αρχών που διέπουν την εκπαίδευση τους σε επόμενα μαθήματα.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Σκοπός του μαθήματος είναι η γνωριμία των φοιτητών με τις διαφορετικές μορφές ειδικών αναγκών, τους αιτιολογικούς παράγοντες, τα διαγνωστικά κριτήρια και τα χαρακτηριστικά της κάθε διαταραχής που συμπεριλαμβάνεται στο μάθημα. Στόχος είναι η μελέτη των χαρακτηριστικών των παιδιών που εμπίπτουν στον όρο παιδιά με ειδικές ανάγκες και οι δυσκολίες της εκπαίδευσής τους σαν προετοιμασία των φοιτητών για να συνεχίσουν σε άλλα μαθήματα που αφορούν στις σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις που επικρατούν στην ειδική και ενταξιακή παιδαγωγική.

DLSPE507: Αξιολόγηση στην Ειδική Εκπαίδευση

Η αξιολόγηση στην ειδική εκπαίδευση είναι μια διαδικασία με την οποία προσδιορίζουμε τις μαθησιακές δυνατότητες και τις μαθησιακές ανάγκες ενός παιδιού, ενώ παράλληλα διερευνούμε το κατά πόσο ένα παιδί θα επωφελούνταν από υπηρεσίες ειδικής εκπαίδευσης, πάντα μέσα σε ένα κλίμα συνεργασίας και στήριξης της ενταξιακής πρακτικής. Η αξιολόγηση στην ειδική εκπαίδευση είναι επίσης μια διαδικασία συλλογής πληροφοριών με σκοπό τη λήψη αποφάσεων. Είναι ευρέως γνωστή και ως εκτίμηση, αλλά και σαν μια διαδικασία επίλυσης προβλήματος, η οποία περιλαμβάνει πολλούς και διαφορετικούς τρόπους συστηματικής συλλογής πληροφοριών για έναν μαθητή, με απώτερο σκοπό την ολόπλευρη ανάπτυξη των δυνατοτήτων του μαθητή, αλλά και την βελτίωση των συνθηκών μάθησής του.

Η πολυσήμαντη έννοια και προσφορά της αξιολόγησης στην ειδική εκπαίδευση συνίσταται στο ότι οι αποφάσεις που θα ληφθούν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της αξιολόγησης θα επηρεάσουν τόσο το ίδιο το παιδί όσο και την εξέλιξή του μέσα στο εκπαιδευτικό πλαίσιο που βρίσκεται. Συνεπώς, η ίδια η αξιολόγηση, πρέπει να ακολουθεί ένα συστηματικό τρόπο διενέργειας από εκπαιδευτικούς που γνωρίζουν το νομοθετικό πλαίσιο αλλά και τις ηθικές αρχές της μέτρησης και αξιολόγησης των παιδιών με αναπτυξιακές, μαθησιακές και ειδικές ανάγκες και δυσκολίες. Ο Περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες Νόμος του 1999 στην Κύπρο, αλλά και αντίστοιχες νομοθεσίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ορίζει όπως κάθε μαθητής για τον οποίο υπάρχει υποψία ότι μπορεί να έχει κάποια ειδική ανάγκη, να αξιολογείται από μια πολύ-θεματική ομάδα ειδικών, έτσι ώστε να προσδιοριστούν οι δυσκολίες του. Για το λόγο αυτό, οι ειδικοί εκπαιδευτικοί, θα πρέπει να κατανοούν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης αυτής, αλλά να είναι σε θέση και οι ίδιοι να διενεργούν διάφορες μεθόδους και τεχνικές αξιολόγησης.

Το μάθημα αυτό θα αναλύσει τη διαδικασία της αξιολόγησης και τις συνιστώσες της, και θα βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς, τόσο τους ειδικούς, όσο και τους εκπαιδευτικούς της γενικής εκπαίδευσης να κατανοήσουν αρχικά, ότι η αξιολόγηση συμβαίνει με σκοπό την προαγωγή της ενσωμάτωσης των παιδιών με ειδικές ανάγκες στα συνηθισμένα σχολεία, και τη στήριξη της συνεκπαίδευσης όλων των παιδιών. Με βάση την προηγούμενη αρχή, και στα πλαίσια αυτού του μαθήματος, θα αναλυθούν θέματα όπως η διενέργεια της διαδικασίας της αξιολόγησης. Συγκεκριμένα, θα διερευνήσουμε τους τρόπους συλλογής πληροφοριών από διαφορετικές πηγές, όπως μέσα από την παρατήρηση του παιδιού αλλά και τις συνεντεύξεις με τους γονείς και τους δασκάλους του. Η αξιολόγηση και μέτρηση των ικανοτήτων του παιδιού στο γνωστικό, συναισθηματικό, αντιληπτικό, γλωσσικό, κινητικό, κοινωνικό τομέα, πέρα από την εφαρμογή της μεθόδου της παρατήρησης, θα δούμε ότι πραγματοποιείται επίσης, μέσα από τη χρήση δοκιμασιών, ερωτηματολογίων, πρωτοκόλλων, κλιμάκων, αλλά και σταθμισμένων τεστ.

Στη συνέχεια, οι φοιτητές θα γνωρίσουν και θα κατανοήσουν το πώς συνδέονται τα αποτελέσματα της αξιολόγησης με τη διαμόρφωση του εξατομικευμένου προγράμματος εκπαίδευσης για τον μαθητή, καθώς και τη διαμόρφωση των κριτηρίων που θα ισχύουν για την εκτίμηση της επιτυχούς εκπλήρωσης των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων σκοπών που θα οριστούν. Σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία, τόσο στον Ελλαδικό χώρο όσο και το εξωτερικό, οι σκοποί και οι στόχοι του εξατομικευμένου προγράμματος εκπαίδευσης, θα πρέπει να επαναξιολογούνται και να επαναπροσδιορίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Συνεπώς, η διαδικασία της αξιολόγησης ενός παιδιού είναι μια διαδικασία που εξελίσσεται παράλληλα με το παιδί, για αυτό είναι και τόσο εξαιρετική η φύση της έννοιας και της πρακτικής της.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το μάθημα αυτό στοχεύει στο να αναπτύξει τις απαραίτητες εκείνες γνώσεις και δεξιότητες έτσι ώστε οι φοιτητές να είναι σε θέση να κατανοούν και να διενεργούν με ευαισθησία και επιτυχία μεθόδους αξιολόγησης, με σκοπό την αναγνώριση των ειδικών αναγκών και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών, μέσα σε ένα περιβάλλον ένταξης όλων των παιδιών. Η θέση του ειδικού εκπαιδευτικού είναι πολύ σημαντική στη σημερινή εκπαίδευση καθώς μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση των συνθηκών μάθησης όλων των παιδιών με δυσκολίες και ειδικές ανάγκες, ειδικότερα στις μέρες μας, που η ετερότητα, μαθησιακή, αλλά και εθνοπολιτισμική, είναι πιο έντονη από ποτέ. Συνεπώς, απώτερος σκοπός του μαθήματος είναι να εφοδιάσει τους εκπαιδευτικούς με βαθειά γνώση της σημασίας της διαδικασίας της αξιολόγησης στην ειδική εκπαίδευση και τη σχολική πρακτική.

DLSPE508: Μουσική στην Ειδική Εκπαίδευση

Η μουσική από τα πανάρχαια χρόνια κατείχε σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Πληθώρα ερευνών κατά καιρούς έχουν αποδείξει τις ευεργετικές και θεραπευτικές ιδιότητες που έχει η μουσική στην ολόπλευρη ανάπτυξη του ατόμου. Η ενασχόληση του ατόμου με οποιαδήποτε μορφή μουσικής δραστηριότητας (όπως ακρόαση μουσικής, τραγούδι, εκτέλεση μουσικών οργάνων, δημιουργία μουσικής) επηρεάζει θετικά τον συναισθηματικό του κόσμο, την πνευματική, σωματική, κοινωνική του ανάπτυξη με ένα τρόπο μοναδικό και πάντοτε βάσει των προσωπικών του αναγκών και ικανοτήτων. Επομένως, η μουσική είναι ανοικτή και ταυτόχρονα απαραίτητη για όλους, με ή χωρίς ειδικές ικανότητες, με ή χωρίς ειδικές ανάγκες. Κι εδώ έρχεται ο όρος «μουσική αγωγή στην ειδική εκπαίδευση», δηλαδή η αξιοποίηση των ευεργετικών ιδιοτήτων της μουσικής για να δώσει την ευκαιρία στον καθένα να συμμετάσχει σε αυτή βασισμένος στις δικές του ανάγκες και ικανότητες, με απώτερο σκοπό την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων που αφορούν την αντιμετώπιση, βελτίωση, εξομάλυνση δυσλειτουργιών, αναπηριών και αναγκών.

Το συγκεκριμένο μάθημα κινείται σε 4 θεματικές ενότητες. Στην πρώτη θεματική ενότητα γίνεται εισαγωγή στις ευεργετικές ιδιότητες της μουσικής μέσα από την ιστορία και το πέρασμα των χρόνων, και τη μελέτη εννοιών και ορισμών σχετικών με τη μουσική στην ειδική εκπαίδευση (μουσικοθεραπεία, μουσικοθεραπευτής, εφαρμογές). Κατά τη διάρκεια της δεύτερης θεματικής ενότητας γίνεται μελέτη, συζήτηση και στοιχειοθέτηση των ευεργετικών επιδράσεων της μουσικής και των μουσικών δραστηριοτήτων στην εξομάλυνση συγκεκριμένων προβλημάτων / αναγκών που αντιμετωπίζουν παιδιά με ειδικές ανάγκες (συναισθηματικές ανάγκες, κινητικές δυσκολίες, προβλήματα άρθρωσης λόγου, προβλήματα ακοής, προβλήματα κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα ένταξης – προσαρμογής στο σύνολο λόγω διαφορετικότητας). Στην τρίτη θεματική ενότητα γίνεται μελέτη και επεξήγηση εννοιών, ορισμών και συμβόλων σχετικών με τη μουσική αγωγή γενικά (μουσικές δραστηριότητες και συστατικά στοιχεία / χαρακτηριστικά μουσικής, όπως ρυθμός, μελωδία, ένταση, χροιά κλπ). Επίσης, γίνεται μελέτη και ανάλυση των βασικών αρχών και τεχνικών που εφαρμόζονται μέσα στα πλαίσια των μουσικοπαιδαγωγικών μεθόδων Dalcroze, Orff και Kodaly, και πως αυτές μπορούν να λειτουργήσουν μέσα στα πλαίσια της ειδικής εκπαίδευσης. Η τέταρτη ενότητα αφορά θέματα σχετικά με την εφαρμογή διαφόρων μουσικών δραστηριοτήτων (ακρόαση, τραγούδι, μουσική και κίνηση, χρήση μουσικών οργάνων). Δίνεται έμφαση στους μαθησιακούς στόχους της κάθε δραστηριότητας, τεχνικές εφαρμογής / επεξεργασίας, και στον τρόπο προσαρμογής αυτών των δραστηριοτήτων σε παιδιά με ειδικές ανάγκες. Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων της 4ης ενότητας αξιοποιούνται σε μεγάλο βαθμό γνώσεις που αποκτήθηκαν στα μαθήματα των θεματικών ενοτήτων 2 και 3.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το συγκεκριμένο μάθημα έχει σκοπό να αναπτύξει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες των φοιτητών έτσι ώστε να είναι σε θέση να ενσωματώσουν και να εντάξουν τις διάφορες μουσικές δραστηριότητες ως μέσα, στη διαδικασία διδασκαλίας, στήριξης και θεραπείας παιδιών με ειδικές ανάγκες για επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Οι φοιτητές θα αποκτήσουν ένα ισχυρό επιστημονικό και παιδαγωγικό υπόβαθρο σε σχέση με την αποτελεσματική εφαρμογή των διαφόρων μουσικών δραστηριοτήτων σε ομάδες παιδιών με ειδικές ανάγκες, σε ομάδες μικτής ικανότητας και σε ατομικό επίπεδο. Οι φοιτητές καλούνται να εξετάσουν θεωρητικά, να κατανοήσουν την πρακτική αλλά και να προσαρμόζουν τις διάφορες τεχνικές εφαρμογής ανά περίπτωση και επιθυμητό αποτέλεσμα.

DLSPE509: Η Τέχνη ως θεραπευτικό μέσο στην ειδική εκπαίδευση

Η χρήση της τέχνης ως μέσο επικοινωνίας και συναισθηματικής έκφρασης αρχίσει από την εποχή των σπηλαίων πριν ακόμη ο άνθρωπος αναπτύξει την λεκτική επικοινωνία. Στη σημερινή κοινωνία, ο σύγχρονος άνθρωπος αντιμετωπίζει δυσκολίες στον τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων του και στην επικοινωνία με άλλα άτομα. Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται εντονότερα σε περιπτώσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες και στο άμεσο οικογενειακό, ιδιαίτερα στο σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον τους.

Η εφαρμογή της εικαστικής έκφρασης μπορεί να γίνει ένα μέσο θεραπευτικής διαδικασίας και έκφρασης των συναισθημάτων των παιδιών αυτών. Παράλληλα μπορεί να γίνει το εργαλείο που θα συμβάλει στην ένταξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες αλλά και στην αποδοχή τους στην εκπαιδευτική κοινωνία.

Η καλλιτεχνική διαδικασία μπορεί να συμβάλει άμεσα στην συναισθηματική, ψυχοκινητική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Μπορεί συγχρόνως να είναι μέσο για επικοινωνία, κατανόηση και αρωγός για βελτίωση της αυτοεκτίμησης αλλά και της αποδοχής των παιδιών με ειδικές ανάγκες.

Το αντικείμενο μελέτης μας σε αυτό το μάθημα θα είναι οι εφαρμογές της εικαστικής έκφρασης στην ειδική εκπαίδευση ως μέσο επικοινωνίας και συναισθηματικής έκφρασης. Θα γνωρίσουμε επίσης, εφαρμογές της θεραπείας μέσω της τέχνης στην εκπαίδευση. Τέλος, οι φοιτητές/τριες θα γνωρίσουν ένα μεγάλο αριθμό θεωρητικών, αλλά και πρακτικών προσεγγίσεων που σκοπό τους έχουν την γνώση για την δημιουργία σεναρίων εφαρμογής της χρήσης της εικαστικής διαδικασίας στην ειδική εκπαίδευση αλλά και την προσωπική συναισθηματική έκφραση μέσω της καλλιτεχνικής διαδικασίας.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το συγκεκριμένο μάθημα έχει σκοπό να αναπτύξει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες των φοιτητών έτσι ώστε να είναι σε θέση να ενσωματώνουν διάφορες θεωρητικές και πρακτικές εφαρμογές για την χρήση της εικαστικής διαδικασίας ως μέσο επικοινωνίας, και συναισθηματικής έκφρασης των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Επίσης οι φοιτητές θα αποκτήσουν επιστημονικό και παιδαγωγικό υπόβαθρο για την θεραπεία μέσω της τέχνης στην εκπαίδευση.

Θα έχουν την ευκαιρία να σχεδιάσουν σενάρια για εφαρμογές στην χρήση της τέχνης ως μέσο επικοινωνία και συναισθηματικής έκφρασης στην ειδική εκπαίδευση καθώς και να δημιουργήσουν σενάρια εφαρμογών της εικαστικής έκφρασης για την ένταξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες στο σχολικό, στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.

DLSPE510: Παιδί με ειδικές ανάγκες, Ενήλικας με ειδικές ανάγκες: Από το σχολείο στην κοινωνία

Σε καθημερινή βάση τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες καταπατώνται σε όλα τα επίπεδα: κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό. Δεν απολαμβάνουν τις ίδιες ευκαιρίες και τα ίδια δικαιώματα για να αναπτύξουν τις δυνατότητες τους στο μέγιστο δυνατό και να ενταχθούν πλήρως στην κοινωνία. Τα εμπόδια τα οποία συναντάνε στην πλήρη και ελεύθερη συμμετοχή τους είναι πολλαπλά: φυσικά εμπόδια, κοινωνικά, πολιτιστικά, οικονομικά, πολιτικά, αλλά και εμπόδια που έχουν να κάνουν με στάσεις του υπόλοιπου πληθυσμού απέναντι τους.

Οι ίσες ευκαιρίες είναι η δυναμική λειτουργία της αρχής της ισότητας που αφορά τη διαδικασία και τα μέτρα που χρειάζονται για την εξίσωση των ευκαιριών μεταξύ ατόμων με ειδικές ανάγκες στην απασχόληση, την κοινωνική προστασία και την κατοχύρωση της θέσης τους ως άτομα στην κοινωνία. Εξίσωση ευκαιριών σημαίνει δομικές αλλαγές, ενθάρρυνση των ατόμων για μεγαλύτερη συμμετοχή, αντιμετώπιση των διακρίσεων σε διάφορα επίπεδα και αλλαγή κοινωνικών στάσεων απέναντι τους.

Το μάθημα «Παιδί με ειδικές ανάγκες, Ενήλικας με ειδικές ανάγκες: Από το σχολείο στην κοινωνία» απευθύνεται σε όλους τους επαγγελματίες αγωγής και ειδικής αγωγής, οι οποίοι αναμένεται να έχουν σφαιρική γνώση διάφορων θεμάτων που αφορούν τα άτομα με ειδικές ανάγκες, πέρα από την μεταχείριση που τυγχάνουν στο πλαίσιο του σχολείου. Πιο συγκεκριμένα, η σπουδαιότητα και η αναγκαιότητα του συγκεκριμένου μαθήματος έγκειται στην προσπάθεια σκιαγράφησης της πραγματικότητας που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες με την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης τους και την «έξοδο» τους στην κοινωνία.

Το μάθημα περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες:

  • Μάθημα 1 το οποίο περιλαμβάνει την εισαγωγή στο μάθημα
  • Μέρος I το οποίο περιλαμβάνει τις ενότητες 1 μέχρι 5, στις οποίες αναλύονται ζητήματα θεωρητικής προσέγγισης της αναπηρίας,
  • Μέρος II το oποίο αποτελείται από τις ενότητες 6 μέχρι 10, στις οποίες αναλύονται σύγχρονα θέματα διαβίωσης και ποιότητας ζωής των ατόμων με ειδικές ανάγκες,
  • Μέρος ΙΙΙ το οποίο αποτελείται από τις ενότητες 11 μέχρι 13, στις οποίες συζητούνται θέματα σχετικά με την εργασία των επαγγελματιών.
  • Μάθημα 13 το οποίο περιλαμβάνει την επανάληψη και το κλείσιμο του μαθήματος.

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

H εξοικείωση των φοιτητών με θέματα και ζητήματα τα οποία αφορούν άτομα με ειδικές ανάγκες πέρα από το πλαίσιο του σχολείου. Μερικές από τις θεματικές ενότητες που θα αναπτυχθούν αφορούν την ιδρυματική και την εξω-ιδρυματική φροντίδα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, την υποστηριζόμενη εργασία, την αυτόνομη διαβίωση και την χρήση τεχνολογίας για την επίτευξη καλύτερης ποιότητας ζωής. Με την ολοκλήρωση αυτού του μαθήματος οι φοιτητές θα αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις με τις οποίες θα μπορέσουν να ανταποκριθούν πληρέστερα στην εργασία τους με άτομα με ειδικές ανάγκες.

Μετάβαση στο περιεχόμενο